Podstawowym składnikiem potrawy jest średnioziarnisty ryż, przyprawiony szafranem i oliwą, czasami także bulionem mięsnym lub rybnym oraz winem. Paella występuje w trzech podstawowych wersjach. Tzw. paella valenciana przygotowywana jest z białego ryżu, zielonych warzyw, mieszanki mięs (z kaczki, królika i kurczaka), ślimaków, groszku i przypraw. Paella de Marico zawiera owoce morza, zamiast mięsa i warzyw. Paella mixta stanowi natomiast połączenie dwóch poprzednich wersji. 

Hiszpanie serwują paellę jako danie główne, w porze obiadowej. Potrawa przyrządzana jest zwyczajowo na specjalnej, dużej, płytkiej, metalowej patelni (tzw. paellera), a następnie spożywana bezpośrednio z tego naczynia. Zgodnie z tradycją Walencji – skąd danie pochodzi – paellę przygotowuje się na wolnym powietrzu, nad drewnianym paleniskiem (stąd specyficzny aromat potrawy). Prawidłowo przyrządzona paella zawiera na dnie naczynia tzw. socarrat – warstwę przypieczonego ryżu, uznawanego przez Hiszpanów za prawdziwy przysmak.